Text Resize

-A A +A

Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη
Διευθύντρια
του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

 

    Το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας, Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης του λαϊκού πολιτισμού, παρακολουθεί τις κοινωνικές αλλαγές και τις επιπτώσεις τους στην διατήρηση και μεταφορά στις νέες γενιές των στοιχείων, που διέσωσε μέχρι σήμερα η προφορική μνήμη, διαδικασία που στις παραδοσιακές κοινωνίες ήταν βιωματική και γινόταν απλά από γενιά σε γενιά. Στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης και της πολυπολιτισμικότητας των νέων κοινωνιών, με την υποχώρηση των οικογενειακών δομών, θεωρεί ότι η παιδεία, η τοπική αυτοδιοίκηση, ως θεσμός, που ενδιαφέρεται για τον λαϊκό πολιτισμό και την διατήρησή του και οι πατριδοτοπικοί-εθνοτοπικοί σύλλογοι, που και σε άλλες κρίσιμες περιόδους λειτούργησαν με βάση τις αρχές του υγιούς εθελοντισμού, είναι οι φορείς, οι οποίοι μπορούν να αναχαιτίσουν την εξαφάνιση των τοπικών πολιτισμών. Συνειδητοποιώντας ότι η επιστημονική γνώση του αντικειμένου μεγιστοποιεί τα αποτελέσματα των προσπαθειών τους για την διάσωση και προβολή του παραδοσιακού πολιτισμού, η τοπική αυτοδιοίκηση και τοπικοί πολιτιστικοί σύλλογοι, κατά την τελευταία δεκαετία, αναζητούν συνεργασία με επιστημονικούς φορείς. Το Κέντρο Λαογραφίας διαβλέποντας την δυναμική τους συμβολή στο μέλλον στον τομέα των τοπικών πολιτισμών συνεργάζεται μαζί τους προκειμένου το έργο τους να ενδυναμωθεί και να έχει ανταπόκριση στη νέα γενιά. Στο πλαίσιο της συνεργασίας αυτής, της οποίας τα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα σημαντικά, έχει δημιουργηθεί μια σειρά μονοθεματικών μουσείων στην περιφέρεια (Παλαιόχωρα Χανίων Κρήτης: Μουσείο των Ακριτών της Ευρώπης, Αμφίκλεια Φθιώτιδας: Μουσείον του 'Αρτου, Καψαλιανά Ρεθύμνης: Μουσείο της Ελιάς), έχει καθιερωθεί η εκδοτική σειρά «Πηγές του Λαϊκού Πολιτισμού», αιμοδότης της οποίας είναι κατά κύριο λόγο η Τοπική Αυτοδιοίκηση, έχουν πραγματοποιηθεί εκθέσεις, συνέδρια και ημερίδες και έχει διατεθεί σελίδα στην δικτυακή του πύλη (www.kentrolaografias.gr)  για τις συνεργατικές αυτές δραστηριότητες.

Η πρόταση για συνεργασία με Δήμο Κοζάνης και τον δραστήριο δήμαρχο κ. Λάζαρο Μαλούτα καθώς και την αντιδήμαρχο κ. Νικολέτα Μπουμπόναρη, υπεύθυνη για θέματα Πολιτισμού και Λαογραφικών Εκδηλώσεων, για την εκπόνηση ερευνητικού προγράμματος με θέμα τον Τσιαρτσιαμπά αποτέλεσε μια καλή ευκαιρία να στηρίξουμε επιστημονικά σοβαρές προσπάθειες της τοπικής αυτοδιοίκησης για την προβολή του λαϊκού μας πολιτισμού.

Τσιαρτσιαμπάς: Ψηφίδες Πολιτισμού
Ζωή Ν. Μάργαρη
Ερευνήτρια,
Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών

    Η σύνθετη ανθρωπογεωγραφική οντότητα του Τσιαρτσιαμπά, έχει αποτελέσει ερευνητικό πεδίο πολλών και διαφορετικών επιστημονικών κλάδων με σημαντικότατα ευρήματα στους τομείς της αρχαιολογίας, της ιστορίας, της γλωσσολογίας, της λαογραφίας και πρόσφατα της πολιτισμικής και κοινωνικής ανθρωπολογίας. Εφορμώντας από αυτά, κατόπιν πρόσκλησης από την Αντιδήμαρχο Κοζάνης Νικολέτα Μπουμπόναρη, «γεννήθηκε» ένα φιλόδοξο, πιλοτικό ερευνητικό πρόγραμμα αφιερωμένο στην τοπική ιστορία και τον πολιτισμό του Τσιαρτσιαμπά με διττή στοχοθεσία. Αφενός το σχεδιασμό και την υλοποίηση δράσεων διεπιστημονικής και συγκριτικής έρευνας στην περιοχή σε συνεργασία με εξειδικευμένους φορείς και ειδικούς επιστήμονες και αφετέρου την διοργάνωση επιστημονικών συναντήσεων, εκδόσεων και καλλιτεχνικών εκδηλώσεων που θα συμβάλλουν στην ανάδειξη της ιδιαίτερης πολιτισμικής φυσιογνωμίας της περιοχής με την Επιστημονική Εποπτεία του Κέντρου Λαογραφίας.

    Έτσι, με την επιμέλεια του Κέντρου Λαογραφίας και σε συνεργασία με την Δημοτική Επιχείρηση Πολιτισμού Αθλητισμού και Κοινωνικής Πολιτικής Δήμου Κοζάνης  (ΔΕΠΑΚΠΚ) πραγματοποιήθηκαν κατά τους θερινούς μήνες τρεις πολυήμερες λαογραφικές αποστολές σαρωτικού τύπου, οι οποίες απέφεραν εξαιρετικής σημασίας ευρήματα. Παράλληλα, υπό την εποπτεία Κέντρου που αποτελεί τον Εθνικό Φορέα Τεκμηρίωσης του Λαϊκού Πολιτισμού, ξεκίνησε το δύσκολο έργο του εντοπισμού, της ψηφιοποίησης και της ηλεκτρονικής καταλογογράφησης αρχειακού υλικού φορέων και ιδιωτών της περιοχής, με στόχο τη δημιουργία πολυμεσικής βάσης δεδομένων και εκδόσεων.

    Εκκινώντας από τα προαναφερθέντα, με την αμέριστη υλική και ηθική υποστήριξη της ΔΕΠΑΚΠΚ δρομολογήθηκε η πρώτη καλλιτεχνική εκδήλωση του Προγράμματος που αντλεί την έμπνευσή της από τους ανθρώπους και τον τόπο και ακολουθεί τη ζωή των κατοίκων του Τσιαρτσιαμπά στον εορταστικό και εργατικό κύκλο του χρόνου. Πρωτοτυπώντας, επιλέξαμε να υπηρετήσουμε τους στόχους του Προγράμματος συνδέοντας δημιουργικά την έρευνα και την καλλιτεχνική δημιουργία. Έτσι, σχεδιάσθηκε και υλοποιήθηκε με ιδιαίτερη επιτυχία η πολυμεσική παράσταση «Τσιαρτσιαμπάς. Ο τόπος και οι άνθρωποι» που πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα Τέχνης στην Κοζάνη την Τετάρτη, 8 Σεπτεμβρίου 2010. 

    Ακολουθώντας τις βασικές αρχές της εθνοσκηνολογίας και αξιοποιώντας το συλλεχθέν υλικό, προκειμένου να ταξιδέψουμε τους θεατές στον παλαιό και σύγχρονο Τσιαρτσιαμπά, διανθήσαμε τις παραστασιακές επιτελέσεις των συντελεστών με αρχειακό οπτικό υλικό και αποσπάσματα από τις επιτόπιες καταγραφές. Γιορτές και έθιμα της λαϊκής λατρείας, στιγμιότυπα του αγροτικού και του ποιμενικού βίου, δρώμενα, αφηγήσεις, τραγούδια και χοροί, ως ανθολογημένες ψηφίδες του πολιτισμού της περιοχής συνέθεσαν μία πρότυπη παράσταση την οποία επιμελήθηκε σκηνοθετικά η συνεργάτις του Κέντρου Ελπίδα Σκούφαλου.

Επιστημονική Επιτροπή
Αικατερίνη Πολυμέρου–Καμηλάκη: Διευθύντρια του Κέντρου Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας – Ακαδημία Αθηνών
Κωσταντίνος Ντίνας: Καθηγητής Γλωσσολογίας – Ελληνικής Γλώσσας και Διδακτικής της, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Παιδαγωγική Σχολή, Τμήμα Νηπιαγωγών
Ζωή Ν. Μάργαρη: Ερευνήτρια του Κέντρου Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας – Ακαδημία Αθηνών
Κωσταντίνος Καμπουρίδης: Φιλόλογος, Δρ. Ιστορίας στο Α.Π.Θ, Γενικά Αρχεία του Κράτους (Γ.Α.Κ.) Αρχεία Ν. Κοζάνης
Γεωργία Καραμήτρου–Μεντεσίδη: Δρ. Αρχαιολογίας, Προϊσταμένη της Λ΄ ΕΠΚΑ, Διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Αιανής
Κωσταντίνος Τσαχουρίδης: Εθνομουσικολόγος, Καθηγητής Φωνητικής, Επισκέπτης Βοηθός Ερευνητή Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Πανεπιστημίου του Λονδίνου, Λέκτορας (επί σύμβαση Π.Δ. 407/80) στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας

Ομάδα Ερευνών
Διεύθυνση Ερευνών – Ανθρωπολογική Προσέγγιση του Λαϊκού Πολιτισμού: Ζωή Ν. Μάργαρη, Ερευνήτρια του Κέντρου Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας – Ακαδημία Αθηνών
Εθνομουσικολογική Έρευνα: Κωσταντίνος Τσαχουρίδης, Εθνομουσικολόγος, Καθηγητής Φωνητικής, Επισκέπτης Βοηθός Ερευνητή Παιδαγωγικού Ινστιτούτου Πανεπιστημίου του Λονδίνου, Λέκτορας (επί σύμβαση Π.Δ. 407/80) στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας
Ανθρωπολογική προσέγγιση της Μουσικής - Εθνομουσικολογική Έρευνα: Παπαδοπούλου Ευαγγελία, Απόφοιτος Τμήματος Λαϊκής & Παραδοσιακής Μουσικής ΤΕΙ Ηπείρου, Επιστημονική Συνεργάτις ΔΕΠΑΚΠΚ
Εθνογραφική Καταγραφή Οπτικού Υλικού: Ελπίδα Σκούφαλου, Σκηνοθέτης
Έρευνα Αρχειακού Υλικού: Όλγα Κούρτογλου, Ιστορικός, Απόφοιτος Τμήματος Ελληνικού Πολιτισμού ΕΑΠ, Υποψήφια Διδάκτωρ Τμήματος Βυζαντινής Ιστορίας Τμήματος Ελληνικών και Λατινικών Σπουδών Πανεπιστημίου Γιοχάνεσμπουργκ, Επιστημονική Συνεργάτις ΔΕΠΑΚΠΚ
Συλλογή και ψηφιοποίηση φωτογραφικού αρχειακού υλικού: Κωνσταντίνα Βαγιώτα, Απόφοιτος Τμήματος Φιλοσοφίας Παιδαγωγικής Σχολής ΑΠΘ, Επιστημονική Συνεργάτις ΔΕΠΑΚΠΚ.

Η Πρόσκληση της Παράστασης (PDF)
Το Πρόγραμμα της Παράστασης (PDF)