Text Resize

-A A +A

     Το αρχείο του περιλαμβάνει πλούσιο πρωτογενές ανέκδοτο και έντυπο λαογραφικό υλικό αλλά και μουσικές καταγραφές και ηχογραφήσεις, φωτογραφίες και κινηματογραφήσεις, για όλες τις εκφάνσεις του λαϊκού πολιτισμού ως προς τον πνευματικό και υλικό βίο, το οποίο άρχισε να συγκεντρώνεται από τα τέλη του 19ου αιώνα.

     Οι σύγχρονες ερευνητικές συγκυρίες με την προσέγγιση των επιστημονικών πεδίων της Λαογραφίας, της Εθνολογίας και της Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, η δυνατότητα συντήρησης και ψηφιοποίησης του πολύτιμου υλικού του με τη βοήθεια ευρωπαϊκών προγραμμάτων που πραγματοποιούνται την τελευταία δεκαετία, η μεταστέγασή του στο νεοκλασικό κτήριο, το οποίο εξασφάλισε η δωρεά του Ιδρύματος Λίλιαν Βουδούρη, επιτρέπουν σήμερα στο Κέντρο Λαογραφίας να ανταποκριθεί στους μόνιμους βασικούς σκοπούς του αλλά και στα αιτήματα των καιρών.

     Tο Kέντρον Eρεύνης της Eλληνικής Λαογραφίας σύμφωνα με τον Κανονισμό του αποσκοπεί «εις την περισυλλογήν πάσης της λαογραφικής ύλης και εις την δημοσίευσιν αυτής». Ειδικότερα, προσαρμοσμένο στους επιστημονικούς σκοπούς που επιδιώκουν τα ομοειδή επιστημονικά ιδρύματα και άλλων χωρών, όπως διατυπώθηκαν στο ψήφισμα του Λαογραφικού Συνεδρίου της Lund (περ. Zeitschrift für Volkskunde, Bd /6, 1935, σ. 314), το έργο του Κέντρου είναι:
• Nα συγκεντρώνει τα δημοσιευμένα κείμενα του λαϊκού πολιτισμού, να τα αποδελτιώνει και να συντάσσει βιβλιογραφία.
• Nα εμπλουτίζει το αδημοσίευτο υλικό από την προφορική παράδοση με αποστολές του επιστημονικού προσωπικού (επιτόπια έρευνα, fieldwork), με προκήρυξη διαγωνισμών, με αποστολή ερωτηματολογίων σε φορείς και μεμονωμένα άτομα κ.ά.
• Nα διατηρεί στο πρωτότυπο ή σε αντίγραφο τα κείμενα των Λαογραφικών Συλλογών του Κέντρου.
• Nα ταξινομεί και να κατατάσσει σε ειδικά επιμέρους αρχεία τη λαογραφική ύλη που αποδελτιώνεται, ώστε να είναι θεματικά προσιτή στην έρευνα.
• Nα εκδίδει την Επετηρίδα του Κέντρου στην οποία θα δημοσιεύονται μελέτες των ερευνητών του, καθώς και αυτοτελή επιστημονικά δημοσιεύματα (βιβλία, χάρτες, δίσκοι μουσικής, DVD κ.λπ.).

     Την καταγραφή των λαογραφικών φαινομένων άρχισε πριν από έναν περίπου αιώνα ο ιδρυτής της Λαογραφίας Νικόλαος Πολίτης. Η «Ύλη Πολίτου» αποτελεί την πρώτη συλλογή χειρογράφων του Κέντρου. Έκτοτε έχει συγκροτηθεί ο θησαυρός των χειρογράφων, ο οποίος εμπλουτίζεται συνεχώς με τις τακτικές ή «επ’ ευκαιρία» αποστολές των ερευνητών του Κέντρου για επιτόπια έρευνα, με ετήσιους διαγωνισμούς συλλογής υλικού, με ειδικά ερωτηματολόγια αλλά και με προσφορά στοιχείων από φίλους της Λαογραφίας. Οι ολιγάριθμοι συντάκτες / ερευνητές που προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στο Κέντρο από την ίδρυσή του ανταποκρίθηκαν στους πολλαπλούς σκοπούς του, συχνά υπό αντίξοες οικονομικές και υλικοτεχνικές συνθήκες και χωρίς τη βοήθεια εξειδικευμένου προσωπικού και κατέγραψαν τις κατά τόπους εκδηλώσεις του λαϊκού πολιτισμού με συνεντεύξεις, ηχογραφήσεις, φωτογραφήσεις, κινηματογραφήσεις, αποτυπώσεις, συμμετοχική παρατήρηση κ.λπ.

     Το Κέντρο διαθέτει αρχειακό υλικό και Συλλογές, ανέκδοτο κατά το μεγαλύτερο μέρος τους. Το Αρχείο Χειρογράφων αποτελείται από 7.946 ανέκδοτα κατά κύριο λόγο χειρόγραφα στα οποία περιέχονται πληροφορίες ποικίλης λαογραφικής ύλης. Προέρχονται από επιτόπιες έρευνες των συντακτών–ερευνητών ή εξωτερικών συνεργατών του Κέντρου και φίλων της Λαογραφίας. Τα παλαιότερα χειρόγραφα του Λαογραφικού Αρχείου είναι εκείνα της Ύλης Πολίτου ορισμένα από τα οποία χρονολογούνται από τις αρχές του 19ου αιώνα.

     Στο Λαογραφικό Αρχείο δημιουργήθηκε το Μουσικό Τμήμα στο οποίο έχει συγχωνευθεί από το 1927 η Εθνική Μουσική Συλλογή, ιδρυμένη το 1914 (Νόμος 432) «προς διάσωσιν και περισυλλογήν των ασμάτων, των χορών και των μουσικών οργάνων του ελληνικού λαού».
     Το 1939 απέκτησε το απαραίτητο «δια τας φωνοληψίας» μηχάνημα, το οποίο, λόγω των εθνικών περιπετειών  και, παρά τις προσπάθειες του Διευθυντή Γεωργίου Μέγα «δια την χρήσιν και την καταγραφήν των δημωδών μελωδιών», χρησιμοποιήθηκε μετά το 1950, όταν το Λαογραφικό Αρχείο απέκτησε ειδικό μουσικό «συντάκτη». Το Κέντρο διαθέτει μουσικές καταγραφές από το 1952 και εξής σε  μεγάλο αριθμό ταινιών και κασετών (περίπου 30.000).

     Το 1966 συγκροτήθηκε στο Κέντρο δια νόμου (4545) η Εθνική Δισκοθήκη, στην οποία κατατίθενται από τις δισκογραφικές εταιρείες δίσκοι δημοτικής και λαϊκής μουσικής. Σήμερα η δισκοθήκη διαθέτει 13.000 περίπου δίσκους βινυλίου και πυκνής εγγραφής (CD) εις διπλούν και εμπλουτίζεται συνεχώς με νέο υλικό από τις εταιρείες παραγωγής και ιδιώτες.

     Η Μουσειακή Συλλογή Λαογραφικών Αντικειμένων, η οποία σήμερα αριθμεί περίπου 1000 αντικείμενα, συγκροτήθηκε το 1939. Η Συλλογή αποτελείται από αγροτικά εργαλεία, σκεύη, ενδυμασίες, αντικείμενα κεραμικής, μουσικά όργανα κ.ά. Πρόσφατα εμπλουτίστηκε από νέες προσφορές, μεταξύ των οποίων το μοναδικό μουσικό όργανο «Παναρμόνιο» του Κωνσταντίνου Ψάχου και τα αντικείμενα της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας, μέρος των οποίων εκτίθεται στο «Κέντρο Λαϊκής Τέχνης και Παράδοσης» (οικία Αγγελικής Χατζημιχάλη) του Δήμου Αθηναίων.

     Το Κέντρο διαθέτει πλουσιότατο φωτογραφικό υλικό, του οποίου ο όγκος υπολογίζεται σε 30.000 φωτογραφίες. Το φωτογραφικό αρχείο εμπλουτίζεται συνεχώς από τις αποστολές των ερευνητών, αλλά και αξιόλογες δωρεές. Στο πλαίσιο ειδικών προγραμμάτων πραγματοποιείται η ηλεκτρονική αρχειοθέτηση του φωτογραφικού υλικού και η τοποθέτησή του σε ειδικές φωτοθήκες με σκοπό την πλήρη ανάπτυξη του Αρχείου.

     Το 1962 ιδρύθηκε το Tμήμα Κινηματογραφικών Θεμάτων του λαϊκού πολιτισμού. Το αρχείο διαθέτει κινηματογραφήσεις λαογραφικών θεμάτων σε ταινίες των 16 m.m. μήκους 8.500 περίπου μέτρων. Από τη δεκαετία του 1980 χρησιμοποιήθηκαν από τους ερευνητές κατά τις επιτόπιες έρευνες βιντεοκάμερες, ενώ σήμερα χρησιμοποιούνται ψηφιακές κάμερες.

     Από τα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του Λαογραφικού Αρχείου άρχισε να συγκροτείται η ειδική λαογραφική Βιβλιοθήκη του.
     Μεταπολεμικά συστηματοποιήθηκε η οργάνωσή της και εμπλουτίστηκε με βάση κυρίως τα επιστημονικά ενδιαφέροντα και τις ερευνητικές ανάγκες των ερευνητών του. Πρόκειται για μια ειδική επιστημονική, μη δανειστική Βιβλιοθήκη, η οποία είναι πρωτίστως στη διάθεση των ερευνητών του Κέντρου, αλλά και των ειδικών επιστημόνων και άλλων μελετητών, που την επισκέπτονται για τις έρευνές τους. Διαθέτει 40.000 και πλέον λήμματα, μεταξύ των οποίων υπάρχουν σπάνιες λαογραφικές και άλλες εκδόσεις του 19ου αιώνα και των αρχών του 20ου αιώνα. Η Βιβλιοθήκη εμπλουτίζεται συνεχώς και ενημερώνεται συστηματικά με αγορές και δωρεές βιβλίων, περιοδικών, ανατύπων και άλλων εντύπων, ελληνικών και ξένων. Σήμερα η πρόσβαση στο έντυπο υλικό της βιβλιοθήκης είναι εφικτή και μέσω ηλεκτρονικού καταλόγου.

    Συνέδρια, μουσεία («Οι Ακρίτες της Ευρώπης», το «Μουσείο του Αρτου», «Μουσείο της Ελιάς»), εκθέσεις («Ελαίας Εγκώμιον», «Οι Ακρίτες της Ευρώπης»), εκδόσεις, συνεργασίες με ομοειδείς φορείς αποτελούν μερικές από τις δραστηριότητες του Κέντρου Λαογραφίας.