Text Resize

-A A +A

Eξοχώτατε Κύριε Πρόεδρε της Δημοκρατίας

Η παρουσία Σας αποτελεί για το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας εξαιρετική τιμή.
 
     Η αναζήτηση και μελέτη στοιχείων του λαϊκού πολιτισμού, παράλληλα προς την μελέτη της δημώδους γλώσσας, με σκοπό να αποδειχθεί η αδιάσπαστη συνέχεια  του εθνικού βίου των Ελλήνων από την αρχαιότητα με αφορμή το γνωστό ζήτημα Fallmerayer, εντάθηκε, το 1852, με την έκδοση της Συλλογής των δημοτικών ασμά-των από τον Σπυρίδωνα Ζαμπέλιο  και συστηματοποιήθηκε με τις λαογραφικές έρευ-νες και μελέτες του Νικολάου Πολίτου, από το 1870 και εξής.

     Ο Νικόλαος Γ. Πολίτης γνωστός και ως ''ο πατέρας'' της επιστημονικής λαογραφίας στην Ελλάδα, υπήρξε ένα φωτεινό και ανήσυχο πνεύμα, που διαδραμάτισε πολυσήμαντο και καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της πνευματικής δημιουργίας της εποχής του. Συνέδεσε από την αρχή το όνομά του με την γιγαντιαία προσπάθεια των λογίων του 19ου αιώνα για την αποκατάσταση της διαχρονικής ενότητας του ελληνικού έθνους – προσπάθεια που σφραγίστηκε  από τη ρομαντική ιδεολογία του πρωτεργάτη της, του Κωνσταντίνου Παπαρρηγόπουλου χαρακτηρί-στηκε κι αυτός «ρομαντικός» , ενώ η επιστημονική θεμελίωση της λαογραφίας του με τη θεωρία των «επιβιωμάτων» βρίσκεται αναμφισβήτητα μέσα στην περιοχή του ορθολογισμού. Προσανατολισμένος προς την οργανική συνέχεια και ενότητα του σύγχρονου νεοελληνικού πολιτισμού με τον αρχαιοελληνικό  επεδίωξε να προβάλει την αξία του λαϊκού βίου και πολιτισμού, ιδιαίτερα των πνευματικών του δημιουργημάτων, με τη συστηματική συγκέντρωση και δημοσίευση σε  μνημειώδεις τόμους των μύθων, παραδόσεων, παροιμιών αλλά και των λατρευτικών, μαγικο-θρησκευτικών συνηθειών του στην καθημερινή ζωή. Στην προσπάθειά του να εδραιώσει την έρευνα και μελέτη του λαϊκού πολιτισμού ίδρυσε το 1908 την «Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία» η οποία εξέδωσε το 1909 το περιοδικό «Λαογραφία».βεβαίως η ακαδημαϊκή καθιέρωση της επιστήμης της λαογραφίας στην Ελλάδα συμπίπτει με τη δημιουργία του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και της πρώτης του Σχολής, της Φιλοσοφικής, το 1925. Με την έναρξη της λειτουργίας τους, το 1926, ιδρύονται, για πρώτη επίσης φορά, πανεπιστημιακό Λαογραφικό Αρχείο, κατά το πρότυπο του αθηναϊκού, και πανεπιστημιακό Λαογραφικό Μουσείο (1927). Από τότε και στον ίδιο αυτό χώρο προωθείται συστηματικά η διδακτική και ερευνητική σύνθεση της λαογραφίας με τις φιλολογικές και γλωσσολογικές σπουδές αλλά και τις ιστορικές και αρχαιολογικές σπουδές. Σ’ αυτήν την πορεία ο διάλογος και η επικοινωνία με το σύνολο των επιστημών του ανθρώπου αποτελεί σταθερό ζητούμενο.

     Όταν ωρίμασαν οι συνθήκες αναγνωρίσεως ως έργου εθνικής σημασίας της μελέτης και διαφυλάξεως των στοιχείων του λαϊκού πολιτισμού ο Νικόλαος Πολίτης προχώρησε στη σύσταση ειδικού Οργανισμού, υπαγομένου στο Κράτος, εντεταλμέ-νου να συγκεντρώνει, διασώζει, κατατάσσει και μελετά το λαογραφικό υλικό.

     Το 1966 το Λαογραφικόν Αρχείον μετωνομάστηκε δια νόμου (4545) σε Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας. Η αγορά εξ άλλου από το 1962 κινη-ματογραφικής μηχανής και φωτογραφικών μηχανών, καθώς και νέων φωνοληπτικών μηχανημάτων (μπομπινόφωνα κάπως ελαφρότερα των πρώτων μηχανημάτων) έδωσε περισσότερες δυνατότητες στους συντάκτες κατά τις αποστολές τους.

     Από τη συνεδρία της 5 Νοεμβρ. 1966 (αρ. 149) το Λαογραφικό Αρχείο  αναφέρεται ως  Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας.  Στην ίδια συνεδρία τίθεται το θέμα της μεταστεγάσεως του Κέντρου στον 4ο όροφο του κτηρίου Οικονόμου στο Κολωνάκι και στον περιορισμό του προσδιορισθέντος χώρου για την Εθνική Μουσική Συλλογή. Εκεί πράγματι εγκαταστάθηκε ως το 1978, οπότε και πάλι μετακόμισε στο γυάλινο κτήριο της οδού Συγγρού 128 στο οποίο και παρέμεινε ως το 2003.

     Σταθμός στην πορεία του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας υπήρξε η ένταξη των συντακτών το έτος 1990 στην κατηγορία των Ερευνητών σύμφωνα με τον Νόμο περί Έρευνας. Έτσι οι συντάκτες αναβαθμίστηκαν σε ερευνητές διαφόρων βαθμίδων, ανάλογα με τα προσόντα τους και η θέση του Διευθυντού έγινε  επί θητεία, κατόπιν εκλογής. Κατά την πρώτη εκλογή Διευθυντού εις εφαρμογήν του νόμου την  θέση Διευθυντού κατέλαβε η Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη.

     Το 1996 επίσης το Κέντρο υπέβαλε δια της Διευθύντριάς του, Πρόγραμμα «εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης της Βιβλιοθήκης-Αρχείου» του για χρηματοδότηση από το Β΄ Πακέτο Στήριξης και εντάχθηκε στο Ε.Π.Ε.Α.Ε.Κ. Η χρηματοδότησή του επέτρεψε τον εκσυγχρονισμό του και την ανασυγκρότησή του, η οποία σε συνδυασμό με την μεταφορά του σε νέο ιδιόκτητο νεοκλασσικό κτήριο επιτρέπει στο Κέντρο να ατενίζει με αισιοδοξία το μέλλον της Λαογραφίας στην πρώτη δεκαετία της νέας χιλιετίας.

     Για την πλήρη αναδιοργάνωση του Κέντρου, μετά μάλιστα από την έγκριση του Προγράμματος εκσυγχρονισμού του, θεωρήθηκε απαραίτητη η μεταστέγασή του σε χώρο κατάλληλο να στεγάσει τις δραστηριότητές του, την έκθεση των αντικειμένων της Μουσειακής Συλλογής, τη δημιουργία στούντιο για την αντιγραφή των μουσικών κειμένων, τη συντήρηση τους και τη σωστή αξιοποίηση του χειρόγραφου πλούτου του.

      Για τους λόγους αυτούς η Διευθύντρια του Κ.Ε.Ε.Λ. (1995) Αικατ. Πολυμέρου - Καμηλάκη εισήγαγε στην Εφορευτική Επιτροπή το θέμα της μεταστέγασης του Κέντρου.  Τα μέλη της Ε.Ε. απεφάσισαν ομόφωνα να προωθήσουν στη Διοίκηση της Ακαδημίας το θέμα της εξεύρεσης κατάλληλου κτιρίου για την μεταστέγαση του Κέντρου. Με συντονισμένες ενέργειες της Εφορευτικής Επιτροπής και του τότε Προέδρου της Ακαδημίας αειμνήστου Γ. Πεσμαζόγλουκαι και του Επόπτη του Κέντρου ακαδημαΪκού κ. Πάνου Λιγομενίδη, το Ίδρυμα Λίλιαν Βουδούρη, με μια γενναία χορηγία εξασφάλισε Στέγη για το Κέντρο Λαογραφίας σε νεοκλασσικό κτίριο της οδού Ηπίτου 3.

     Στη διάρκεια ενός περίπου αιώνα αφότου ο Ν. Γ. Πολίτης άρχισε την καταγραφή λαογραφικών φαινομένων, έχει συγκροτηθεί ο θησαυρός των χειρογράφων, ο οποίος εμπλουτίζεται συνεχώς με ετήσιους διαγωνισμούς συλλογής υλικού με ειδικά ερωτηματολόγια και τις τακτικές ή ''επ' ευκαιρία'' (από το 1996) αποστολές των Ερευνητών του Κέντρου για επιτόπια έρευνα.  Με συνεντεύξεις ηχογραφήσεις, φωτογραφήσεις, κινηματογραφήσεις, αποτυπώσεις, συμμετοχική παρατήρηση, υπό αντίξοες συχνά οικονομικές και υλικοτεχνικές συνθήκες, οι ολιγάριθμοι ερευνητές που πέρασαν από το Κέντρο προσπάθησαν αυτά τα χρόνια ν' ανταποκριθούν στους πολλαπλούς σκοπούς της εργασίας τους, χωρίς τη βοήθεια εξειδικευμένων τεχνικών, που συχνά είναι απαραίτητοι, να καταγράψουν τις κατά τόπους εκδηλώσεις του λαϊκού πολιτισμού.  Οι ίδιοι, αλλά και οι μόνιμοι λιγοστοί αποδελτιωτές, γραφείς, γραμματείς κλπ. καθώς και οι κατά καιρούς αποσπασμένοι από τη μέση εκπαίδευση φιλόλογοι και συμβασιούχοι συνεργάτες, αρχειοθετούν αντιγράφοντας, απομαγνητοφωνώντας, αποδελτιώνοντας και ταξινομώντας το ποικίλης ύλης περιεχόμενο των αδημοσίευτων χειρογράφων των λαογραφικών συλλογών και των δημοσιευμένων μονογραφιών και μελετών που αφορούν τον λαϊκό πολιτισμό.

     Επιτρέψτε μου Κύριε Πρόεδρε, να εκφράσω τις βαθύτατες ευχαριστίες μου προς την Σύγκλητον της Ακαδημίας Αθηνών και ιδιαιτέρως προς τους Προέδρους και τον Γενικόν Γραμματέα της κ. Νικόλαον Ματσανιώτην, την Εφορευτική Επιτροπή του Κέντρου Λαογραφίας και ιδιαίτερα τον τότε πρόεδρο κ. Μενέλαο Παλλάντιο και τον επί μία οκταετία και νυν προέδρο κ. Κ. Δρακάτο και τον Επόπτη του Κέντρου εδώ και 12 έτη κ. Πάνο Λιγομενίδη για την συμβολή του στην απόκτηση και ολοκλήρωση της νέας στέγης του Κέντρου.

     Το Κτήριο αποτελεί δωρεά του Ιδρύματος Λίλιαν Βουδούρη προς το Κέντρο Λαογραφίας (1996) επί Προεδρίας της Ακαδημίας Αθηνών του αειμνήστου Ιωάννου Πεσμαζόγλου. Προς το Ίδρυμα και ιδιατέρως προς τον Πρόεδρον του κ. Γ. Αναστασάκην, ο οποίος και μέχρι σήμερα το φροντίζει, αλλά και στην Γραμματέα του Ιδρύματος κ. Ειρήνη Μαρκουλάκη το Κέντρο θα είναι εσαεί υποχρεωμένο. Το Ίδρυμα  επωμίστηκε και μέρος της δαπάνης αποκατάστασης από κοινού με την Ακαδημία Αθηνών και τις Εταιρείες Θεμελιοδομή-Έντεχνος και Αναστηλωτική προς τους εκπροσώπους των οποίων εκφράζουμε τις ευχαριστίες μας.

      Για την ολοκλήρωση όμως του έργου συνέβαλαν πολλοί και ίσως ορισμένους λησμονώ αυτή τη στιγμή και ζητώ τη συμπάθειά τους.
Για την φροντίδα τους ακαδημαϊκούς: Αντωνίο Κουνάδη, τον αείμνήστο Παύλο Μυλωνά και τον Αγγέλο Σιμόπουλο, Προϊστ. της Εταιρείας Αξιοποίησης της Περιουσίας της Ακαδημίας Αθηνών.
Για την εξαίρετη αρχιτεκτονική Μελέτη τον Αλέξανδρο Αλιέα και την Αγγελική Σβορώνου, (ΣΟΜ ΕΠΕ).
Για την τεχνική έκθεση, στατική μελέτη, μελέτη εφαρμογής τον Γιώργο Ιωαννίδη, Δρ. πολιτικό Μηχανικό, τις ηλεκτρολογικές εγκαταστάσεις και τη μελέτη εφαρμογής τον Δ. Αναγνώστου.
Πρέπει να αναφερθούν ξεχωριστά οι:
Γιάγκος Πεσμαζόγλου, Νικόλαος Ματσανιώτης, Μενέλαος Παλλάντιος, Γρηγ. Σκαλκέας, Πάνος Λιγομενίδης, Δημ. Κεράνης, Ευάγγελος Γιόκαρης.
Ευχαριστώ όλους τους Ερευνητές και συνεργάτες του Κέντρου Λαογραφίας, που ζωντανεύουν με την παρουσία τους τους χώρους αυτού του φιλόξενου κτηρίου, πέρα από συμβατικά ωράρια.
Για την γενική επιμέλεια του κτηρίου τον Ευστάθιο Μακρή και τον Ευάγγελο Καραμανέ
Και βεβαίως ευχαριστώ εξ ονόματος όλων των ερευνητών του Κέντρου τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας κ. Κάρολο Παπούλια που μας ετίμησε με την παρουσία του στη γιορτή των εγκαινίων.

Κύριε Πρόεδρε,

      Οι εκδόσεις μας βρίσκονται ήδη στα χέρια σας. Θέλαμε να σας δώσουμε κάτι που είναι για μας πολύτιμο αλλά και για σας ελπίζουμε ευπρόσδεκτο.
Με απόφαση της Εφορευτικής Επιτροπής σας παραδίδω αντίγραφο του χειρογράφου και του οπτικοακουστικού υλικού (φωτογραφίες και τραγούδια) της Λαογραφικής Αποστολής του Δημ. Οικονομίδη κατά το 1965 στο Πωγώνι Ηπείρου. Το χειρόγραφο αποτελείται από 436 σελίδες τετραδίου και συνοδεύεται από 39 φωτογραφίες και πολλές ηχογραφήσεις από τις οποίες επιλέξαμε 12 τραγούδια και οργανικά κομμάτια. To υλικό αφορά σε όλες τις εκδηλώσεις του λαϊκού πολιτισμού και έχει καταγραφεί επιτόπου με αναγραφή των ονομάτων των πληροφορητών.  Ευχής έργον θα ήταν να εκδοθεί, εάν εξασφαλισθεί το σχετικό κονδύλιο, στο σύνολό του με την επιμέλεια του Κέντρου στη σειρά «Πηγές του λαϊκού πολιτισμού».