Text Resize

-A A +A

     Οι δύο όψεις της Ελληνικής Μουσικής Κληρονομιάς – αφιέρωμα εις μνήμην Σπυρίδωνος Περιστέρη, Πρακτικά Μουσικολογικής Συνάξεως (Μέγαρο Ακαδημίας Αθηνών, 10 και 11 / 11/ 2000, Επιμέλεια έκδοσης: Ευστάθιος Γ. Μακρής, Αθήνα 2003, σελ. 283.

     Ο τόμος περιλαμβάνει ανακοινώσεις που έγιναν στις 10 και 11 Νοεμβρίου του 2000, στην «Μουσικολογική Σύναξι», στο Μέγαρο της Ακαδημίας Αθηνών με αφορμή τη συμπλήρωση δύο ετών από την εκδημία του αειμνήστου μουσικοδιδασκάλου Σπυρίδωνος Δ. Περιστέρη (1913-1998). Την πρωτοβουλία της διοργανώσεως είχε το Κέντρον Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών σε συνεργασία με την Ιερά Αρχιεπισκοπή  και τη Μητρόπολη Αθηνών. Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε την Κυριακή 12 Νοεμβρίου στον Καθεδρικό Ναό Αθηνών, όπου τελέστηκε Θεία Λειτουργία μετά μνημοσύνου στη μνήμη του τιμωμένου προσώπου. «Σύναξις» με αφορμή την απόδοση τιμής στην προσωπικότητα του Σπ. Περιστέρη λειτούργησε ως έμπνευση για την προώθηση της παράλληλης και, ει δυνατόν, συγκριτικής έρευνας των δύο κλάδων της ελληνικής μουσικής παράδοσης – της βυζαντινής μουσικής και του δημοτικού τραγουδιού –, τους οποίους ο Σπ. Περιστέρης υπηρέτησε πιστά σε όλη τη ζωή του. Είναι γνωστό ότι ο αείμνηστος Σπύρος Περιστέρης, μυημένος «εξ απαλών ονύχων» στη μουσική και ειδικότερα την παραδοσιακή ελληνική μουσική, υπηρέτησε επί τρεις περίπου δεκαετίες στο Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, με το οποίο, και μετά τη συνταξιοδότησή του, εξακολούθησε να συνεργάζεται. Ως βασικός μουσικός ερευνητής συνέβαλε στη στήριξη και ενίσχυση του μουσικού αρχείου του Κέντρου και προσέφερε άφθονο μουσικολογικό υλικό με ειδικές αποστολές και έρευνες, που εξετέλεσε, υπό αντίξοες συνθήκες, σε πολλές περιοχές της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδος. Από το υλικό αυτό, καθώς και άλλο που συγκεντρώθηκε από τους ερευνητές του Κέντρου, κατέγραψε και μετέφερε στο πεντάγραμμο περισσότερες από 1500 μελωδίες. 

     Ο καλαίσθητος τόμος, από 283 σελίδες μεγάλου σχήματος 8ου, περιλαμβάνει: Παρουσίαση του ιστορικού της Εθνικής Μουσικής Συλλογής στο πλαίσιο της ανάπτυξης του Λαογραφικού Αρχείου από τη Διευθύντρια του Κέντρου Λαογραφίας, Αικατερίνη Πολυμέρου - Καμηλάκη, σύντομη βιογραφία του Σπ. Περιστέρη, γραμμένη από τον συντοπίτη του Φίλιππο Αθ. Οικονόμου, χαιρετισμούς και ομιλίες συνεργατών του Σπ. Περιστέρη. Ακολουθεί η κεντρική ομιλία, που φέρει και τον γενικό τίτλο του συμποσίου: Βυζαντινή μουσική – Δημοτικό τραγούδι: Οι δύο όψεις της ελληνικής μουσικής κληρονομιάς. Συντάκτης της δεν θα μπορούσε να είναι άλλος από τον αείμνηστο πλέον μουσικολόγο, Καθηγητή  Γεώργιο Αμαργιανάκη, που αφενός είχε ασχοληθεί επιστημονικά και με τις δύο αυτές όψεις της μουσικής παράδοσης, αφετέρου  υπήρξε διάδοχος του Περιστέρη στο Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας.  

     Ο τόμος είναι αφιερωμένος κυρίως στις μουσικολογικές ανακοινώσεις, με αντικείμενο τη βυζαντινή μουσική (Chr. Troesgård, Ι. Παπαθανασίου, Α. Χαλδαιάκης, Ι. Αρβανίτης), τη βυζαντινή μουσική και το δημοτικό τραγούδι συνδυαστικά (G. Wolfram, Ε. Μακρής) και το δημοτικό τραγούδι (Μ. Δραγούμης, Γ. Χατζηθεοδώρου, Π. Σκούφης, Μ. Ανδρουλάκη) και καλύπτει  ένα ευρύτατο φάσμα ερευνητικών ενδιαφερόντων, στα πλαίσια πάντα της γενικότερης θεματικής του. Το Κέντρο Λαογραφίας με τον παρόντα τόμο ο οποίος περιλαμβάνει κυρίως ειδικές επιστημονικές ανακοινώσεις ερευνητών της παραδοσιακής και της βυζαντινής μουσικής από την Ελλάδα και την Ευρώπη, - εντούτοις έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον του αναγνωστικού κοινού και τείνει να εξαντληθεί - θεωρεί ότι ανοίγει τη συζήτηση για τις «δύο όψεις», που συγκροτούν την ενιαία μουσική μας κληρονομιά. Ήδη προετοιμάζει το δεύτερο συνέδριο με θεματικό πλαίσιο τις σχέσεις παραδοσιακής και έντεχνης μουσικής δημιουργίας με τη συμμετοχή κορυφαίων εκπροσώπων της έντεχνης αλλά και της παραδοσιακής μουσικής δημιουργίας.

Εκδηλώσεις

     1. Παρουσίαση του τόμου “Οι δύο όψεις της ελληνικής μουσικής κληρονομιάς (Πρακτικά της Μουσικολογικής Συνάξεως εις μνήμην Σπυρίδωνος Περιστέρη) την Πέμπτη 19 Ιουνίου, ώρα 17.00, στο μέγαρο της Ακαδημίας Αθηνών (Ανατολική Αίθουσα). Το βιβλίο παρουσίασαν ο Σεβασμ. Μητροπολίτης Περγάμου κ. Ιωάννης Ζηζιούλας, Ακαδημαϊκός, ο Υπουργός Εσωτερικών κ. Κώστας Σκανδαλίδης και ο εθνομουσικολόγος κ. Λάμπρος Λιάβας, Αναπλ. Καθηγητής του Παν/μίου Αθηνών. Προσφώνησαν οι ακαδημαϊκοί κ.κ. Κ. Δρακάτος και Πάνος Λιγομενίδης και  οι μαθητές του Σπυρ. Περιστέρη έψαλλαν βυζαντινούς ύμνους. Τέλος προβλήθηκε η ταινία μικρού μήκους Μονόγραμμα (Σπ. Περιστέρης) των Γιώργου και Ηρώς Σγουράκη.
 
     Ο τόμος, ο οποίος αρχίζει με το μήνυμα του μακαριστού Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ. Χριστοδούλου, παρουσιάζει τις ανακοινώσεις που έγιναν στο συνέδριο «Μουσικολογική Σύναξις εις μνήμην Σπυρίδωνος Περιστέρη» και αποτελεί προσφορά στους φιλόμουσους θαυμαστές του έργου του Σπύρου Περιστέρη και, προ πάντων, στους νεώτερους μουσικούς και μουσικολόγους που εμπνέονται από αυτό. Περιλαμβάνει: Παρουσίαση του ιστορικού της Εθνικής Μουσικής Συλλογής στο πλαίσιο της ανάπτυξης του Λαογραφικού Αρχείου από τη Διευθύντρια του Κέντρου, κ. Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη, σύντομη βιογραφία του Σπ. Περιστέρη, γραμμένη από τον συντοπίτη του κ. Φίλιππο Αθ. Οικονόμου, χαιρετισμούς και ομιλίες συνεργατών του Σπ. Περιστέρη. Ακολουθεί η κεντρική ομιλία, που φέρει και τον γενικό τίτλο του συμποσίου: Βυζαντινή μουσική – Δημοτικό τραγούδι: Οι δύο όψεις της ελληνικής μουσικής κληρονομιάς. Συντάκτης της δεν θα μπορούσε να είναι άλλος από τον Καθηγητή κ. Γεώργιο Αμαργιανάκη, που αφενός μεν έχει ασχοληθεί επιστημονικά και με τις δύο αυτές όψεις της μουσικής παράδοσης, αφετέρου δε υπήρξε διάδοχος του Περιστέρη στο Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας.

     Ο τόμος είναι αφιερωμένος κυρίως στις μουσικολογικές ανακοινώσεις, με αντικείμενο τη βυζαντινή μουσική (Chr. Troesgård, Ι. Παπαθανασίου, Α. Χαλδαιάκης, Ι. Αρβανίτης), τη βυζαντινή μουσική και το δημοτικό τραγούδι συνδυαστικά (G. Wolfram, Ε. Μακρής) και το δημοτικό τραγούδι (Μ. Δραγούμης, Γ. Χατζηθεοδώρου, Π. Σκούφης, Μ. Ανδρουλάκη) και καλύπτει  ένα ευρύτατο φάσμα ερευνητικών ενδιαφερόντων, στα πλαίσια πάντα της γενικότερης θεματικής του. Το Κέντρο Λαογραφίας παραδίδοντας στο κοινό τον παρόντα τόμο θεωρεί ότι ανοίγει επίσημα τη συζήτηση για τις «δύο όψεις» που συγκροτούν την ενιαία μουσική μας κληρονομιά.

Χαιρετισμός του Προέδρου της Ακαδημίας Αθηνών Ακαδημαϊκού κ. Γρηγορίου Σκαλκέα 

     Τα τελευταία χρόνια παρακαλουθώ την προσπάθεια που το Κέντρο Λαογραφίας καταβάλλει για την αξιοποίηση των θησαυρών του Αρχείου του με τα προγράμματα μηχανοργάνωσης και την αναβάθμιση των λειτουργιών του με την μεταστέγασή του στο νεοκλασσικό κτήριο της οδού Ηπίτου, τα συνέδρια, τις εκδηλώσεις, τις εκδόσεις. Όλα αυτά σε μια εποχή που γενικότερα οι επιστήμες του ανθρώπου υποβαθμίζονται και πολύ περισσότερο οι επιστήμες που υπογραμμίζουν τις εθνικές ιδιαιτερότητες, όπως η Λαογραφία.

     Ως πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών για το 2002 αισθάνομαι ιδιαίτερη ικανοποίηση να προωθώ αιτήματα της Διευθύνσεως του Κέντρου (Εφορευτική Επιτροπή, Διευθύντρια) για δραστηριότητές του, όταν παράλληλα προς την έρευνα προβάλλουν  θέματα τόσο σημαντικά, όπως είναι η εθνική μουσική μας κληρονομιά, με την οποία καταπιάνεται το βιβλίο που θα παρουσιάσουν σήμερα οι εκλεκτοί ομιλητές.

     Με την ευκαιρία της παρουσίας του κ. Υπουργού Εσωτερικών θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες του Ιδρύματος για το ενδιαφέρον του για το Μουσικό Αρχείο του Κέντρου Λαογραφίας, θεμέλιος λίθος του οποίου υπήρξε η εργασία του αειμνήστου Σπυρίδωνος Περιστέρη.
Η ολοκλήρωση της Στέγης του Κέντρου με την έκθεση των αντικειμένων του και την αξιοποίηση των Συλλογών του θα δώσει στην Πολιτεία ένα σύγχρονο Κέντρο Έρευνας του λαϊκού μας πολιτισμού, που τόσο έχει ανάγκη σήμερα μέσα στο ομογενοποιημένο κόσμο μας.

Προσφώνηση του Ακαδημαϊκού κ. Κ. Δρακάτου, Προέδρου της Εφορευτ. Επιτροπής του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας, κατά την παρουσίαση των Πρακτικών της Μουσικολογικής Συνάξεως εις μνήμην Σπ. Περιστέρη (19 Ιουνίου 2003)

 

Κύριε Πρόεδρε της Ακαδημίας Αθηνών
Σεβασμιώτατε,
Πανοσιολογιώτατε εκπρόσωπε του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος,
Κύριε Υπουργέ,
Κύριοι Ακαδημαϊκοί,
Κυρίες και κύριοι,

     Ο αείμνηστος Σπύρος Περιστέρης, μυημένος «εξ απαλών ονύχων» στη μουσική και ειδικότερα την παραδοσιακή ελληνική μουσική, υπηρέτησε επί τρεις περίπου δεκαετίες στο Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, με το οποίο, και μετά τη συνταξιοδότησή του, εξακολούθησε να συνεργάζεται.

     Ως βασικός μουσικός ερευνητής συνέβαλε στη στήριξη και ενίσχυση του μουσικού αρχείου του Κέντρου και προσέφερε άφθονο μουσικολογικό υλικό με ειδικές αποστολές και έρευνες, που εξετέλεσε, υπό αντίξοες συνθήκες, σε πολλές περιοχές της ηπειρωτικής και νησιωτικής Ελλάδος. Από το υλικό αυτό, καθώς και άλλο που συγκεντρώθηκε από τους ερευνητές του Κέντρου, κατέγραψε και μετέφερε στο πεντάγραμμο περισσότερες από 1500 μελωδίες.

     Τις γνώσεις που απέκτησε από τις επιτόπιες εθνομουσικολογικές έρευνες ο Σπυρίδων Περιστέρης αποτύπωσε σε μελέτες του στην Επετηρίδα του Κέντρου. Επιμελήθηκε την έκδοση ενός λευκώματος για τα 150 χρόνια από την έναρξη της επαναστάσεως του 1821 και με τον αείμνηστο Γεώργιο Σπυριδάκη εξέδωκαν ογκώδη τόμο με δημοτικά τραγούδια, ο οποίος επανεκδόθηκε από το Κέντρο, δεδομένου ότι αποτελεί έργο αναφοράς των μουσικολόγων, αλλά και βοήθημα για τους φοιτητές των Τμημάτων Μουσικών Σπουδών των Πανεπιστημίων.

     Το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας σε συνεργασία με την Ιερά Αρχιεπισκοπή και τη Μητρόπολη Αθηνών, για να τιμήσουν την προσωπικότητα του Σπυρίδωνος Περιστέρη, με αφορμή τη συμπλήρωση δύο ετών από την εκδημία του, πραγματοποίησαν στις 10 και 11 Νοεμβρίου 2000 “Μουσικολογική Σύναξη, που είχε ως θέμα “Οι δύο όψεις της ελληνικής μουσικής κληρονομιάς”, στην οποία μετέσχον 30 περίπου ερευνητές της μουσικολογίας από την Ελλάδα και άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

     Λόγω της επιτυχίας του συνεδρίου, το Κέντρο αποφάσισε να προβεί σε έκδοση των πρακτικών του. Τα Πρακτικά αυτά παρουσιάζουν σήμερα: ο σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Περγάμου, κ. Ιωάννης Ζηζιούλας, Ακαδημαϊκός, ο Υπουργός Εσωτερικών κ. Κώστας Σκανδαλίδης και ο Αναπληρωτής Καθηγητής Μουσικολογίας κ. Λάμπρος Λιάβας.

Προσφώνηση του Επόπτη του Κέντρου, Ακαδημαϊκού κ. Πάνου Λιγομενίδη

Κύριε Πρόεδρες της Ακαδημίας Αθηνών, Σεβασμιώτατε, Πανοσιολογιώτατε εκπρόσωπε του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, Κύριε Υπουργέ, Κύριοι Ακαδημαϊκοί,
Κυρίες και κύριοι,

     Κατά το διάστημα της λειτουργίας και δραστηριότητας του Κέντρου οι ερευνητές έχουν συγκεντρώσει και διαφυλάξει αρχειακό υλικό ανυπολόγιστης επιστημονικής και εθνικής σημασίας.  Αποτελεί την κιβωτό στην οποία φυλάσσονται στοιχεία για όλες τις μορφές και εκδηλώσεις του παραδοσιακού πολιτισμού του λαού μας. Βρεθήκαμε, λοιπόν, τα τελευταία χρόνια μπροστά σ’ έναν όγκο 12.000 ειδικών  βιβλίων και άρθρων για τη λαογραφία, 5.000 χιλιάδων χειρογράφων εκτάσεως περίπου 2.500.000 σελίδων, 25. 000 ωρών ηχογραφήσεων σε  1700 μαγνητοταινίες και πολυάριθμες κασέτες, 12.000 δίσκων και 1000 περ. αντικειμένων μουσειακού χαρακτήρα. Μεταξύ αυτών 100 περίπου μουσικά όργανα. Η επεξεργασία, αξιολόγηση και αξιοποιησή του έφθανε το 2% του συνολικού όγκου.

     Ο κίνδυνος καταστροφής του μουσικού αρχειακού υλικού εξαιτίας του ορατού απομαγνητισμού των ταινιών (ο νόμος Εντροπίας) στις οποίες είναι καταγεγραμμένη η Εθνική Μουσική Συλλογή κατέστησε αναγκαία και άμεσης προτεραιότητας την αντιγραφή και αποθήκευση του υλικού αυτού σε σύγχρονα ηλεκτρονικά μηχανήματα με ψηφιακά μέσα. Η ανάγκη μηχανοργάνωσης και προγραμματισμού της εργασίας του Κέντρου με μέσα που παρέχει η σύγχρονη τεχνολογία στον τομέα της πληροφορικής θεωρήθηκε επιτακτική και επείγουσα. Για τους λόγους αυτούς συντάχθηκε το 1995 από τη Διευθύντρια κ. Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη πρόγραμμα για τη Μηχανοργάνωση του Αρχείου του Κέντρου. Το υπό την επιστημονική εποπτεία μου χρηματοδοτήθηκε από το Β΄ Πακέτο Στήριξης.  Η έγκρισή του έδωσε στο Κέντρο την ευκαιρία να ανασυγκροτηθεί εκ βάθρων και στους ερευνητές τη δυνατότητα να συνεχίσουν τη διερεύνηση των θεμάτων του λαϊκού πολιτισμού με σύγχρονα μέσα.  Στο πλαίσιο του Προγράμματος "Ανάπτυξης  και Εκσυγχρονισμού της Βιβλιοθήκης και του Αρχείου του Κέντρου" εξασφαλίστηκε και εγκαταστάθηκε ο αναγκαίος τεχνικός εξοπλισμός, απαραίτητος για την εφαρμογή και ανάπτυξη ειδικού λογισμικού. Για την πλήρη αναδιοργάνωσή του θεωρήθηκε απαραίτητη η μεταστέγασή του σε χώρο κατάλληλο να στεγάσει τις δραστηριότητές του, τη δημιουργία στούντιο για την αντιγραφή των μουσικών κειμένων, τη συντήρηση τους και τη σωστή αξιοποίηση του χειρόγραφου πλούτου του Κέντρου. Η δημιουργία ενός σύγχρονου Αρχείου μουσικής, το οποίο να προκύπτει από την υπάρχουσα δομή, προσαρμοσμένη στις ανάγκες της σύγχρονης τεχνολογίας και επικοινωνίας, ήταν επιτακτική. 

     Προϋπόθεση για την οργάνωση του Μουσικού Αρχείου ήταν η διάσωση του μουσικού υλικού με την αντιγραφή των μαγνητικών ταινιών και παλαιών δίσκων σε ψηφιακή μορφή, προτεραιότητα την οποία εθέσαμε εξ αρχής. Το στούντιο που ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί λειτουργεί, όταν υπάρχουν κονδύλια, και το πολύτιμο υλικό αντιγράφεται προκειμένου να εξασφαλισθεί από τη φθορά του χρόνου. Η οργάνωση του Μουσικού αρχείου έγινε με βασική αρχή την χρησιμοποίηση της σύγχρονης τεχνολογίας πολυμέσων με αξιοποίηση του ηχητικού, οπτικού, χειρόγραφου υλικού και κινούμενης εικόνας (Video). Με βάση τις ανάγκες αρχειοθέτησης και αναζήτησης υλικού και πληροφοριών δημιουργήθηκε ηλεκτρονική βάση με όλα εκείνα τα στοιχεία που σε συνδυασμό με το υπόλοιπο αρχείο του Κέντρου επιτρέπουν την παρακολούθηση της λειτουργίας του Μουσικού Αρχείου και τη διαχείριση του υλικού του καθώς κα τη διασφάλιση της μοναδικότητάς του με πεδία πρόσβασης ανάλογα με την ιδιότητα του χρήστη-ερευνητή και την ειδική άδεια που διαθέτει. Εδώ η Πολιτεία η οποία με το Υπουργείο Παιδείας αλλά και με τον ενδιαφερόμενο έμπρακτα για την παραδοσιακή ελληνική μουσική, βυζαντινή και δημοτική, Υπουργό Εσωτερικών κ. Κώστα Σκανδαλίδη, τον οποίο ευχαριστούμε για την παρουσία του σήμερα εδώ, πρέπει να σταθεί αρωγός προκειμένου να ολοκληρωθεί το έργο της ψηφιοποίησης του τεράστιου όγκου του υλικού και να παραδοθεί ο πολύτιμος αυτός θησαυρός του Κέντρου στις επόμενες γενιές ακέραιος και επιστημονικά προσβάσιμοs.