Text Resize

-A A +A

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

Διεθνές Συνέδριο με αφορμή την συμπλήρωση 100 χρόνων από την ίδρυση του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών (1918-2018), με θέμα

«Από την επιτόπια έρευνα στο αρχείο: τα λαογραφικά και εθνολογικά αρχεία ως πόλοι έρευνας, εκπαίδευσης και πολιτισμού» / « Du terrain à l’archive : les archives de folklore et d’ethnologie en tant que pôles de recherche, d’éducation et de culture ».

XXXI Συνέδριο του Δικτύου FER-EURETHNO του Συμβουλίου της Ευρώπης

1ο Συνέδριο της Γαλλόφωνης Ομάδας Εργασίας της Société Internationale d´Ethnologie et de Folklore (SIEF)

Αθήνα, 14-16 Σεπτεμβρίου 2018

 

Πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία στην Ανατολική αίθουσα του Μεγάρου της Ακαδημίας Αθηνών, Πανεπιστημίου 28 στις 14-16 Σεπτεμβρίου 2018 το διεθνές συνέδριο με θέμα «Από την επιτόπια έρευνα στο αρχείο: τα λαογραφικά και εθνολογικά αρχεία ως πόλοι έρευνας, εκπαίδευσης και πολιτισμού» / « Du terrain à l’archive : les archives de folklore et d’ethnologie en tant que pôles de recherche, d’éducation et de culture ». Στο Συνέδριο, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από την ίδρυση του Λαογραφικού Αρχείου (τώρα Κέντρου Λαογραφίας) της Ακαδημίας Αθηνών, επιχειρήθηκε συγκριτική και κριτική προσέγγιση των μεθόδων και των πρακτικών συλλογής του λαογραφικού υλικού και των επιτοπίων εθνογραφικών-εθνολογικών ερευνών στον ευρωπαϊκό χώρο από τον 19ο αιώνα έως τις ημέρες μας, όπως και των πρακτικών αρχειοθέτησης του συναφούς υλικού.

Το Συνέδριο άνοιξε με ανάγνωση χαιρετισμού του Προέδρου της Ακαδημίας Αθηνών κ. Αντωνίου Κουνάδη, δεδομένου ότι ο ίδιος ευρισκόταν στην Χίο προκειμένου να εγκαινιάσει το πρώτο Ναυτικό Λύκειο της χώρας, χαιρετισμούς του Αντιπροέδρου της Ακαδημίας και Επόπτη του Κέντρου Λαογραφίας κ. Στεφάνου Ημέλλου, της τέως διευθύντριας του Κέντρου κ. Αικατερίνης Πολυμέρου-Καμηλάκη καθώς και εκπροσώπου της υφυπουργού Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων κ. Μερόπης Τζούφη. Ακολούθησαν ομιλίες του Διευθύνοντος το Κέντρο κ. Ευαγγέλου Καραμανέ με θέμα τις σχέσεις συνεργασίας του Κέντρου Λαογραφίας με ευρωπαϊκά επιστημονικά ιδρύματα και επιστήμονες από την ίδρυσή του το 1918 έως σήμερα, του Προέδρου του δικτύου EURETHNO και της γαλλόφωνης ομάδας εργασίας της Société Internationale d´Ethnologie et de Folklore (SIEF) κ. Laurent Sébastien Fournier με θέμα τα δημιουργικά αρχεία και την συμμετοχική δημοκρατία στο σύγχρονο πλαίσιο και της Αντιπροέδρου του Δικτύου κ. Alfonsina Bellio με θέμα την σύγχρονη προσέγγιση, μέσω και της ψηφιοποίησης του υλικού, της αλληλογραφίας του Ιταλού λαογράφου Giuseppe Pitré και την ανάλυση των δικτύων συνεργασίας του σε ιταλικό και ευρωπαϊκό επίπεδο. Συνολικά στο συνέδριο συμμετείχαν με ανακοινώσεις τριάντα επιστήμονες από εννέα ευρωπαϊκές χώρες (Ελλάδα, Κύπρος, Γαλλία, Ιταλία, Σερβία, Ουγγαρία, Ρουμανία, Πολωνία, Νορβηγία) γεγονός που επέτρεψε την συγκριτική εξέταση των επιμέρους θεμάτων.

Από τους Έλληνες ερευνητές, ιδίως από εκείνους που υπηρετούν, ή υπηρέτησαν, στο Κέντρο Λαογραφίας, τονίστηκε ιδιαίτερα η σπουδαιότητά του ως ερευνητικής και αρχειακής δομής. Το Λαογραφικόν Αρχείον ιδρύθηκε από τον Ν. Γ. Πολίτη το 1918 και υπήχθη στην Ακαδημία Αθηνών το 1927, μετά την ίδρυσή της. Σκοπός του ήταν «η περισυλλογή, διάσωσις και έκδοσις των µνημείων του βίου και της γλώσσης του ελληνικού λαού» (Νόμος 1304, 18 Απριλίου 1918, ΦΕΚ 85, σ. 520, αρ. 2). Μετονομάστηκε σε Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας το 1966. Διαθέτει την πλουσιότερη συλλογή λαογραφικής ύλης για τον ελληνικό χώρο, προϊόν επιτοπίων ερευνών του επιστημονικού του προσωπικού στο πλαίσιο εντεταλμένων αποστολών της Ακαδημίας Αθηνών είτε συλλεκτικών εθνογραφικών εργασιών φίλων της Λαογραφίας. Η ύπαρξη του Κέντρου ως της μοναδικής δημόσιας ερευνητικής δομής με αντικείμενο την Λαογραφία στην Ελλάδα και οι εργασίες του, διαμόρφωσαν διαχρονικά τις λαογραφικές έρευνες και συνέβαλαν σημαντικά στην εξέλιξη των θεωρητικών προσεγγίσεων της Λαογραφίας.

Κατά την διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, χάρη στις πρωτοβουλίες της τέως διευθύντριας Αικατερίνης Πολυμέρου-Καμηλάκη και στην συνεργασία παλαιών και νέων ερευνητών και εξειδικευμένων υπαλλήλων, ο πολλαπλασιασμός των εκδόσεων, η οργάνωση εκθέσεων και συνεδρίων, η σημαντική βελτίωση των υποδομών του Κέντρου μέσω της εγκατάστασής του στο κτίριο της οδού Ηπίτου στην Πλάκα (με τη γενναιόδωρη δωρεά του Ιδρύματος Λίλιαν Βουδούρη) και τα έργα ψηφιοποίησης των Αρχείων και Συλλογών του, χρηματοδοτημένα από Ευρωπαϊκά Προγράμματα και εθνικούς πόρους, η ανάπτυξη ψηφιακών βάσεων δεδομένων και εξειδικευμένων ψηφιακών αποθετηρίων, επέτρεψαν την διεύρυνση των ερευνητικών του πεδίων και την κοινοποίηση των ερευνητικών αποτελεσμάτων σε ένα ευρύτερο κοινό.

Ο Επόπτης του Κέντρου κ. Ήμελλος και ο Διευθυντής Ερευνών και Διευθύνων το Κέντρο κ. Καραμανές ανέφεραν στις ομιλίες τους ότι σήμερα, εκατό χρόνια μετά από την ίδρυσή του, παρά τις δυσκολίες που επηρεάζουν όλες τις πτυχές της ζωής της χώρας από την αρχή της κρίσης, το Κέντρο Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, ενσωματωμένο στο ελληνικό και ευρωπαϊκό δίκτυο έρευνας και ανώτατης εκπαίδευσης, συνεργάζεται με φορείς της τοπικής αυτοδιοίκησης και τοπικούς πολιτιστικούς συλλόγους για την πραγματοποίηση ερευνών και την δημοσίευση μελετών που αφορούν στοιχεία του λαϊκού και παραδοσιακού πολιτισμού στο σύγχρονο πλαίσιο (δημοτικά τραγούδια, γιορτές και δρώμενα, τοπικά αγροτικά προϊόντα κ.ά.), διατηρεί ένα τακτικό πρόγραμμα επιτοπίων ερευνών, εκδίδει την Επετηρίδα του και διατηρεί πλούσιες εκδοτικές σειρές, υποστηρίζει και επιμελείται θεματικά λαογραφικά μουσεία σε όλη τη χώρα, υποδέχεται φοιτητές που πραγματοποιούν πολύμηνη πρακτική άσκηση επωφελούμενοι από την εμπειρία των ερευνητών, ειδική λαογραφική βιβλιοθήκη και αναγνωστήριο, αρχεία και συλλογές προστασία, σε Έλληνες και ξένους ερευνητές, προερχόμενους από διάφορους κλάδους των ανθρωπιστικών και ελληνικών σπουδών και διοργανώνει επιστημονικές ημερίδες, σεμινάρια και διεθνή συνέδρια.

Μετά την ολοκλήρωση κάθε συνεδρίας ακολουθούσε συζήτηση και εξαγωγή αρχικών συμπερασμάτων από τον εκάστοτε προεδρεύοντα ενώ στο τέλος της τρίτης ημέρας του Συνεδρίου πραγματοποιήθηκε ανασκόπηση των συμπερασμάτων και παρουσίαση των κεντρικών αξόνων του Συνεδρίου από τον κ. Καραμανέ και τον κ. Fournier.

Κατά τις ανακοινώσεις και τις ακόλουθες συζητήσεις κατά τη διάρκεια των εργασιών του Συνεδρίου εξετάστηκαν ζητήματα ιστορίας των λαογραφικών και εθνολογικών αρχείων, διαχείρισης και χρήσης των συλλογών στο σύγχρονο πλαίσιο. Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στις επιμέρους μορφές στις οποίες έχει διασωθεί το λαογραφικό υλικό (χειρόγραφα, φωτογραφίες, ηχογραφήματα, κινηματογραφικές ταινίες, αντικείμενα). Αναλύθηκαν επιστημολογικά ζητήματα που σχετίζονται με την συλλογή του λαογραφικού υλικού, και, στην συνέχεια, την ερμηνεία του από τους επιστήμονες αλλά και τις χρήσεις του από την κοινωνία των πολιτών. Η κατάρτιση θεματικών καταλόγων για την ταξινόμηση των εκδηλώσεων του υλικού πολιτισμού, της κοινωνικής ζωής και των ειδών του προφορικού λόγου οδήγησε τις συζητήσεις σε θέματα σχετικά με τα συστήματα πολιτισμικής ταξινόμησης στις σύγχρονες κοινωνίες.

Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στα μεθοδολογικά προβλήματα της επιτόπιας εθνογραφικής έρευνας και τον βαθμό εμπλοκής σε αυτήν φοιτητών, εκπαιδευτικών, των λεγομένων ερασιτεχνών συλλογέων (φίλων της Λαογραφίας και της Εθνογραφίας) οι οποίοι συχνά απευθύνονται στους θεσμικούς επιστημονικούς και διαχειριστικούς φορείς για να προσανατολιστούν επιστημονικά ή να καταθέσουν το υλικό τους.  Στη σύγχρονη κοινωνία που διαμορφώνεται με βάση τα ψηφιακά κοινωνικά δίκτυα, η εθνογραφική πρόσληψη και μελέτη της πραγματικότητας από τους επιστήμονες τείνει να πραγματοποιείται σε αλληλεπίδραση με το κοινό (άτομα, συλλόγους-σωματεία, τοπική αυτοδιοίκηση, κ.λπ.) συνθέτοντας νέες μορφές εφαρμοσμένης έρευνας. Εξετάστηκαν ζητήματα λειτουργίας των συλλογών και συγκεκριμένα οι διαδρομές (συχνά αμφίδρομες στην εποχή μας) μεταξύ των συλλεκτικών επιτόπιων εργασιών καθώς και της αρχειοθέτησης και της διάδοσης των δεδομένων στο ευρύ κοινό μέσω των μουσειακών εκθέσεων, των εκδόσεων κ.λπ. Επίσης επισημάνθηκε η διεπιστημονικότητα του ερευνητικού αντικειμένου της συνάντησης καθώς αφορά πολλούς επιστημονικούς κλάδους όπως την λαογραφία, την εθνογραφία, την εθνολογία την ανθρωπολογία, αλλά επίσης την γλωσσολογία, την κοινωνιολογία, την μουσικολογία, κ.ά. Από αρκετούς συνέδρους επισημάνθηκε ότι στο σύγχρονο πλαίσιο και ιδίως μετά την εφαρμογή της σύμβασης της UNESCO (2003) για την άυλη πολιτισμική κληρονομιά υποχρεώνουν τους ερευνητές, κατά τρόπο επιτακτικότερο ίσως, να επαναξιολογήσουν τις ερευνητικές μεθόδους τους και να τις επικαιροποιήσουν ιδιαιτέρως όσον αφορά την αλληλεπίδραση με το κοινό όπως αναφέρθηκε και παραπάνω. Ορισμένοι σύνεδροι διατύπωσαν την επιφυλακτικότητά τους απέναντι σε ορισμένες τεχνοκρατικές πρακτικές και υποστήριξαν την ανάγκη διατήρησης της παράδοσης των ανθρωπιστικών σπουδών στο πεδίο της λαογραφίας και της εθνολογίας. Εκτός προγράμματος ομίλησε στο Συνέδριο η αμερικανή ερευνήτρια κ. Άννα Λόμαξ υπεύθυνη του παγκοσμίου φήμης μουσικού και κινηματογραφικού αρχείου του αειμνήστου πατρός της, διαπρεπούς εθνομουσικολόγου, Άλαν Λόμαξ η οποία, κινούμενη στο πνεύμα του συνεδρίου, τόνισε την σημασία της επικοινωνίας και ανταπόδοσης από την πλευρά των επιστημόνων προς τις τοπικές κοινωνίες των αποτελεσμάτων των καταγραφών και μελετών τους.

Από τους ξένους συνέδρους επισημάνθηκε ιδιαίτερα ότι το σκεπτικό του Συνεδρίου της Αθήνας όπως οργανώθηκε από την Οργανωτική και Επιστημονική Επιτροπή του Κέντρου Λαογραφίας και των Ευρωπαίων εταίρων, ενισχύει το ερευνητικό σχέδιο του ευρωπαϊκού δικτύου και του δίνει κατευθύνσεις για το μέλλον ως προς την αναστοχαστική προσέγγιση της ιστορίας των επιστημών, τις ανταλλαγές και τις συγκρίσεις μεταξύ των διαφόρων χωρών.

Οι ξένοι σύνεδροι ευχαρίστησαν θερμώς τους εκπροσώπους του Κέντρου Λαογραφίας για την άψογη οργάνωση του Συνεδρίου και την θερμή φιλοξενία στην Αθήνα. Ο Πρόεδρος του δικτύου κ. Fournier, κατά την καταληκτήρια συνεδρία, εκφράστηκε με ιδιαίτερα θερμά λόγια για την Ελλάδα, τον Ελληνικό πολιτισμό στην διαχρονία του και ιδιαιτέρως την σύγχρονη Ελλάδα ως αναπόσπαστο μέλος της Ευρώπης. Ο διευθύνων το Κέντρο Λαογραφίας κ. Καραμανές δήλωσε ότι η επιστημονική συνάντηση προσέφερε στους συνέδρους και σε όσους την παρακολούθησαν την ευκαιρία ανταλλαγής απόψεων και ενημέρωσης αλλά αποτέλεσε επίσης εορτή της πλούσιας πνευματικής παραγωγής του Κέντρου Λαογραφίας με την ευκαιρία της συμπλήρωσης ενός αιώνα από την ίδρυσή του. Ευχαρίστησε όλους τους συνέδρους, τον Πρόεδρο και τους εκπροσώπους του Δικτύου EURETHNO και της SIEF, για την ουσιαστική συμβολή τους στις εργασίες του Συνεδρίου. Επίσης το διοικητικό και τεχνικό προσωπικό της Ακαδημίας για την άρτια υποστήριξη των πολλών απαιτήσεων του Συνεδρίου. Ευχαρίστησε επίσης τις διοικήσεις του Μουσείου Μπενάκη -τον κ. Γιώργη Μαγγίνη- και του Μουσείου της Ακροπόλεως -τον Πρόεδρό του, καθηγητή κ. Δημήτρη Παντερμαλή- που προσέφεραν δωρεάν ξεναγήσεις στα Μουσεία καθώς και τους επιμελητές που τις πραγματοποίησαν. Τέλος εξέφρασε τις βαθύτατες ευχαριστίες του προς την διοίκηση της Ακαδημίας Αθηνών τον πρόεδρο κ. Αντώνιο Κουνάδη, τον Γενικό Γραμματέα κ. Βασίλειο Πετράκο, τον Αντιπρόεδρο και Επόπτη του Κέντρου Λαογραφίας κ. Στέφανο Ήμελλο καθώς και τους κ.κ. Ακαδημαϊκούς μέλη της Εφορευτικής Επιτροπής του Κέντρου Λαογραφίας, κ.κ. Πάνο Λιγομενίδη, Παναγιώτη Βοκοτόπουλο, Θανάση Βαλτινό και Θόδωρο Αντωνίου για την ηθική και οικονομική υποστήριξη του Συνεδρίου.